BIBLIOTEKA W JERZMANOWICACH
RYS HISTORYCZNY
Wzmianki na temat założenia w Jerzmanowicach pierwszej biblioteki, zwanej Biblioteką dekanalną dekanatu Olkuskiego sięgają 1851 r.. Projektodawcą i założycielem tej biblioteki był ks. W. Markowski, dziekan olkuski. W skarbczyku kościoła mieściła się biblioteka złożona z paruset tomów przeważnie kazań i różnych dokumentów. Przez szereg lat biblioteka dekanalna była centralnym ośrodkiem kultury i oświaty duchowieństwa z okolicznych parafii. Obecnie biblioteka zachowana w stanie szczątkowym nie jest udostępniana.
Kolejne informacje na temat działalności bibliotek związane są z okresem powojennym. Działalność biblioteczną w Jerzmanowicach w latach 1947-48 zapoczątkował Edward Mrozowski, mieszkaniec wsi. Zorganizował on we własnym mieszkaniu punkt biblioteczny. Działalność prowadzona była społecznie. Książki z bibliotek z Olkusza i Sułoszowej wypożyczał i wymieniał osobiście, drogę pokonując na rowerze.
Najwcześniej w okresie powojennym na terenie obecnej Gminy Jerzmanowice-Przeginia powstała biblioteka publiczna w Przegini (1951). i prowadziła działalność do 1955 r. Ponownie działalność swoją rozpoczęła w 1960 r.
Na podstawie Zarządzenia Nr 39 Ministra Kultury i Sztuki z kwietnia 1956 r. zaczęto masowo powoływać biblioteki gromadzkie, powstało ich blisko 2000. W tym okresie powstała też Gromadzka Biblioteka Publiczna w Jerzmanowicach.
Z zapisów pierwszego zachowanego w dokumentach dziennika biblioteki wynika, że placówka rozpoczęła swoją działalność na początku czerwca, a. otwarcie biblioteki dla czytelników nastąpiło 19 czerwca 1956 r.. Nadzór nad działalnością tutejszej biblioteki sprawowała Biblioteka Powiatowa w Olkuszu. Liczne protokoły z kontroli świadczą o częstych wizytach instruktora biblioteki powiatowej Joanny Ryzy w placówkach na terenie gminy. W protokołach biblioteki z 1964 r. widnieją zapisy: „Biblioteka nie posiada czytelni, ani kącika czytelniczego” oraz „Dni i godziny otwarcia biblioteki: poniedziałek, środa, piątek–15.30–18.30”.
W pierwszym roku działalności księgozbiór biblioteki liczył 3.062 woluminy i przez następne lata powoli systematycznie wzrastał. W 1957 r. biblioteka liczyła 3.491 pozycji, obsługiwała 196 czytelników gromadzkiej biblioteki oraz 476 czytelników w punktach bibliotecznych.
Pierwszym bibliotekarzem Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Jerzmanowicach był Władysław Nabagło. Krótki okres w bibliotece pracowała Otylia Jarosz, a po niej Wiesława Roś. Od 27.02.1962 r. na stanowisku kierownika biblioteki rozpoczęła pracę Alfreda Sarota, która prowadziła bibliotekę do 31.05.1991 r..
Pierwszy lokal biblioteki składał się z jednego niewielkiego pomieszczenia o powierzchni 20 m2, w budynku prywatnym Stanisława Nabagło. Od 1973 r. lokal biblioteczny nieznacznie się powiększył do 25m2. Biblioteka zyskała nową siedzibę w domu prywatnym Piotra Saroty.
Od chwili utworzenia Gromadzkiej Rady Narodowej w Jerzmanowicach w jej skład wchodziło 5 wsi: Jerzmanowice, Gotkowice, Łazy, Szklary i Sąspów. We wszystkich tych wsiach zorganizowano punkty biblioteczne, które prowadzone były społecznie. Wymiany książek dokonywano dwa razy w roku lub raz na kwartał. Z biegiem lat liczba punktów ulegała systematycznemu zmniejszaniu – od siedmiu w 1957, do pięciu w 1961. Ostatni punkt biblioteczny w miejscowości Gotkowice przestał istnieć w 1989 r.
W wyniku reformy administracyjnej z 1972 r., z 4315 gromad utworzono 2365 gmin. W każdej gminie bibliotekę gromadzką przekształcono na gminną bibliotekę publiczną.
Kolejne zmiany w działalności bibliotek wprowadziła reforma z 1975 r. znosząca powiaty i zmieniająca liczbę województw z 17 do 49. W związku z przejściem z trzystopniowego na dwustopniowy podział administracyjny kraju i likwidacją bibliotek powiatowych, Gminna Biblioteka Publiczna w Jerzmanowicach przeszła pod nadzór i opiekę instruktorską Miejskiej Biblioteki Publicznej w Krakowie.
Ze względu na trudności lokalowe działalność kulturalno-oświatowa ograniczała się do organizowania lekcji bibliotecznych, głośnego czytania baśni dla najmłodszych, czytania z podziałem na role. Sporządzano wystawki książek współczesnych autorów, wystawki o tematyce rolniczej oraz gazetki okolicznościowe. Szczególnie uroczyście obchodzono
w miesiącu maju Dni Kultury, Oświaty, Książki i Prasy.
Największą grupę korzystającą z usług bibliotek stanowiły dzieci i młodzież do lat 14. Najwięcej wypożyczeń odnotowano literatury pięknej dla dzieci i młodzieży, najmniej literatury niebeletrystycznej.
Wraz rozwojem księgozbioru warunki lokalowe stawały się coraz trudniejsze. W 1988 roku nastąpiła kolejna zmiana lokalu – przeniesiono księgozbiór gminnej biblioteki do dwóch pomieszczeń w budynku prywatnym Tadeusza Kozery.
Lata dziewięćdziesiąte przyniosły szereg zmian w funkcjonowaniu Gminnej Biblioteki Publicznej w Jerzmanowicach.
W 1991 r. na mocy Ustawy o samorządzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 r.oraz Ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji, określonych w ustawach szczegółowych pomiędzy organami gminy, a organami administracji rządowej, Gminna Biblioteka Publiczne stała się instytucją samorządową. Równocześnie ze zmianami prawnymi następowały zmiany w bezpośredniej działalności biblioteki. W roku 1991 nastąpiła zmiana na stanowisku kierownika GBP. Na emeryturę odeszła pracująca od 1962 r. Alfreda Sarota. Funkcję kierownika GBP, po przeprowadzonym konkursie, powierzono Dorocie Furman. Swoją pracę w bibliotece rozpoczęła ona 1 czerwca 1991 r. Jednocześnie dokonano zmiany lokalu biblioteki. Nową siedzibę GBP znalazła w budynku tzw. „Agronomówki”. W lutym 1993 r. dokonano kolejnej przeprowadzki, tym razem do budynku Urzędu Gminy, w którym Biblioteka funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
W wyniku reformy samorządowej z 1990 r. przestała istnieć trzystopniowa struktura sieci bibliotecznej. Nadzór nad działalnością merytoryczną tutejszych bibliotek publicznych przejęła Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie. Instruktorzy WBP, a zwłaszcza Pani Jadwiga Nagły, otoczyli tutejsze placówki biblioteczne fachową opieką. Pomoc dotyczyła między innymi organizacji zakupów książek, opracowania zbiorów, przeprowadzania scontrum, informacji prawnych oraz bieżącej działalności. Biblioteka Wojewódzka organizowała raz na kwartał spotkania szkoleniowe dla bibliotek z terenu województwa krakowskiego, ważne ze względu na podejmowaną bieżącą problematykę, a jednocześnie integrujące środowisko bibliotekarskie.
Przejęcie bibliotek przez samorządy pozytywnie wpłynęło na działalność tutejszych placówek. Mądrość władz samorządowych oraz troska o sprawy kultury, przyczyniły się do stałego podnoszenia poziomu świadczonych usług bibliotecznych, dzięki przyznawanym dotacjom na prowadzenie bieżącej działalności, zakup książek i niezbędnych pomocy oraz stworzenie lepszych warunków lokalowych. Korzystnej zmianie uległa lokalizacja wszystkich bibliotek filialnych.
Biblioteka w Przegini w sierpniu 1994 r. została przeniesiona do pomieszczenia w nowo powstałym Budynku Ludowym. W lipcu 1996 biblioteka w Sąspowie otrzymała nowy lokal w budynku remizy OSP. Od września 2004 roku biblioteka w Racławicach udostępnia swoje zbiory w nowych pomieszczeniach Budynku Wielofunkcyjnego, a od sierpnia 2007 r. zbiory udostępniane są w dobudowanej części budynku Wiejskiego Domu Kultury w Racławicach.
Od maja 2004 r. mieszkańcy gminy mogą nieodpłatnie korzystać z internetu do celów edukacyjnych i informacyjnych w Bibliotece w Jerzmanowicach. Sprzęt komputerowy składający się z 3 komputerów PC wraz z oprogramowaniem został zakupiony
i nieodpłatnie przekazany na własność bibliotece przez Ministerstwo Nauki
i Informatyzacji.
Od września 2004 r. z internetu mają możliwość korzystania użytkownicy Biblioteki w Przegini.
Od 2007 r. w ramach projektu Starostwa Powiatowego – Podkrakowski System Teleinformatyczny maieszkańcy gminy mogą nieodpłatnie korzystać z internetu w bibliotekach na terenie gminy, w godzinach udostępniania.
1 września 2006 r. powierzono GBP w Jerzmanowicach zadania biblioteki powiatowej dla powiatu krakowskiego.